Tấm ván ép

Năm 1976, bà nội làm nhà gỗ ba gian xong, thừa  một đống ván ép, đến mấy chục tấm xếp cao bằng đầu đứa con nít 12 tuổi như mình. Mấy chị  em  đều lăm le xin một miếng về làm bảng viết. Năm lần mười lượt nói xa nói gần, rồi bạt mặt xin, bà và cô chú không ai cho.

Bà Tam trên Phú Tây thương tình, cho mình một miếng gỗ còn tốt, nhưng nhỏ hơn về vừa làm bàn, vừa làm bảng... Rồi mình cũng dần làm được cho các em Nữ, Hảo mỗi đứa một cái góc học tập. Út Quyên nhỏ nhất dùng ké bàn  với chị cả.

Năm 1986 mình  làm luận văn tốt nghiệp về Làng gốm Thanh Hà- Hội An. Vợ chú mình sinh con đầu, phải mổ, suýt chết. Em bé không có sữa. Mình thay bà nội, cùng cô Năm chăm sóc sản phụ và em bé nằm trong lồng kính suốt thời gian ở bệnh viện.

 Năm sau, bà nội lại làm nhà. Mẹ sai mình đến nhận chân sai vặt và đi chợ nấu nướng  cho thợ (quê mình  thợ làm nhà ăn ngày 3 bữa:  bữa nửa buổi, bữa trưa và bữa nhậu chiều) Các bác thợ thương mình chịu khó cứ hay khen. Con nhỏ ni làm việc bằng hai bằng ba người lớn.Tịnh không nghe ai trong nhà bà nói gì.
 Xong việc, hồi công thợ.  Mình dọn dẹp chùi rửa, thấy đống ván ép năm xưa, giờ phần đã  mối ăn, phần tự phân huỷ. Xót trong lòng.

Bà nội nói: con  lựa  lấy một tấm về mà làm bảng. Mình  trả lời. Chừ chúng con không  còn cần nữa.
Nói vậy nhưng bà cứ ép mãi, sợ bà  buồn, sợ bà áy náy chuyện năm cũ, mình cũng chọn lấy được một tấm khả dĩ còn dùng được. Chừng định vác về, thì chú mình đến giằng lại - . Bà thím chỉ mặt mình mắng té tát:
  - À con ni, thì ra mi  về phụ làm nhà là để giành gia tài.
Mình thấy chua xót, tủi hổ  thật sự. Để tấm ván  lại, và ra về.

Mấy ngày sau, phát hiện ra dưới bàn thờ ba mình có ba tấm ván nhỏ, mối ăn gần nát . Hỏi ra mới hay bên nhà nội chọn  cho N - em kế mình mang về. Sợ chị thấy sẽ không đồng ý, nó đem giấu dưới bàn thờ, nhờ ba giữ giùm .

Từ tấm ván ép cũ ấy đã có đường mối đi lên trần nhà. Căn nhà đẹp đẽ thuộc hàng bậc nhất làng, vừa mới làm xong chưa đầy năm, mẹ con chưa trọn nỗi mừng. Nợ nần còn phải chờ đến mùa tháng ba năm sau mới mong trả được.
 Mình bảo em đem trả về lại chỗ cũ,  nó khóc bảo: đây là của bà nội cho. Chúng mình xin mãi mười  năm ni  chừ mới được. Sao chị lại  thế! Mình chết lặng.

Quê mình những năm tám mươi chưa có thuốc diệt mối. Nhà nào có mối thì cứ coi như chờ sập. Ngôi nhà lợp gần 1500 viên ngói Cẩm Hà. Giàn gỗ khung chính cột kèo đều là mùn và lim, nhưng rui mè sườn trên gỗ thường. Từ  khi nhà có mối, đêm mình không tài nào ngủ được, mắt cứ trân trân nhìn lên trần nhà. Mẹ mình lại ngã bệnh nặng.

Cùng đường, mình bàn mẹ bán nhà, Căn nhà trị giá  mấy cây  vàng thời đó, bán tống bán tháo được bảy chỉ. Chi phí này nọ, còn sáu chỉ rưỡi.
.
Mình dắt mẹ và các  em ra Đà Nẵng, mua miếng đất, dựng căn nhà nhỏ gần trường CĐSP nơi mình dạy học. Mẹ con lần hồi nuôi nhau.  May mà các em mình đều ngoan ngoãn chăm học chăm làm.

Chừng ba tháng sau khi gia đình mình dọn đi, thì ngôi nhà ở quê bị mối ăn ấy  sụp. Toàn bộ giàn rui mè, ngói đổ xuống. Cũng may đang giữa buổi, người đi làm hết nên không ai bị thương tích gì...

Mẹ mình chừ già rồi, nhớ nhớ quên quên, hay kể về ngôi nhà cũ to đẹp bậc nhất ở quê. (Cũng may mẹ quên đi đoạn nó bị mối ăn đến đổ sập.) Mình dành dụm được chút ít tiền, về xin chuộc lại mảnh vườn xưa, nhưng không được, đành mua bên phía đối diện một khuôn viên rộng hơn. Lập cho mẹ một khoảnh vườn cân phân đẹp đẽ hơn vườn cũ. Định sẽ dựng lại ngôi nhà như xưa cho mẹ vui tuổi già, cho hương hồn ba có chỗ đi về.

Bà  mất, mình về làm đám tang trong ánh mắt dè chừng của bà thím dâu,  thoáng nghe cô Sáu  bàn với  Bình -  con cô Bốn  về số vàng bà còn để lại. Nhớ chuyện tấm ván ép năm xưa, chợt rùng mình - nghe lạnh dọc sống lưng. Cũng may không ai có ý định bàn bạc, chia chác gì với mẹ con, chị em  mình.

Bà nội  là con cháu  họ Bùi  Quảng Nghi  ở Vĩnh Trinh - người giàu bậc nhất tỉnh Quảng Nam thời trước. Bà về làm dâu nhà ông Hương Tâm làng Tư Phú. Một gia đình trí thức địa chủ. Mẹ mình dâu cả, mình là cháu nội lớn. Nếu trai sẽ là đích tôn của bà.

TTT