Cái sự học của tôi

Vì tôi sinh ra là con của ba tôi, nên  việc học hành rất chi là khúc khuyủ. Thời chiến tranh, nhà tan cửa nát. Bà nội dạy tôi tập viết bằng chiếc que tre (vót nhọn một đầu rồi hơ lửa cho hơi tà đi một tí) Vở là những tàu lá chuối còn sót lại trong vườn. Tôi học như thế cho đến khi đọc thông viết thạo.

Chuyển nhà từ Quảng Nam ra Đà nẵng, khi bọn trẻ trong xóm- ngay cả con bà bán bánh mì dạo, tất cả đều học trường Tiểu học Trần Cao Vân ( nay là trường THCS Hoàng Diệu) cạnh nhà, thì tôi phải một  mình đi học trường Thanh Hà cách đó gần 5 cây số.

Ròng rã chín tháng trời. Xong lớp 1 tưởng sẽ được vào lớp 2, thì tôi lại phải vào lại lớp một với một tờ giấy khai sinh khác: Trần thị Hồng Hoa con ông Trần Xong và bà... ở một  trường của dân xóm chài nghèo khổ nhếch nhác và chẳng mấy ai coi trọng sự học. Bà và mẹ dặn đi dặn lại, bắt phải học thuộc cái tên Hồng Hoa xinh đẹp nhưng xa lạ kia. Sau này tôi mới biết: Hồng Hoa là tên người chị con bác họ của tôi, chị đã chết từ lúc mới sinh.

Trong trí óc trẻ thơ, tôi không tự hiểu được vì sao tôi phải bị như vậy. Hai năm ở ngôi trường giành cho dân xóm chài nghèo khổ, lạc hậu ấy tôi đã thành thạo việc theo bạn chạy phơi nắng trên bãi biển, rồi chiều hè khi thủy triều xuống, chúng lội tít ra ngoài  xa bắt cá con về cho vào vỏ hộp sữa bò để sáng mai nó chết. Lại đi bắt tiếp. Ngày nghỉ tôi hết cõng lại dắt em MH lang thang nơi này nơi khác rồi theo bọn trẻ cùng xóm vào xem lên đồng trong của điện thờ. Ngồi xem và chờ các cô đồng phát lộc. Nhưng lạ- họ chỉ phát cho những đứa là con cháu của họ. Hết ngày lủi thủi dắt em về.

Cô Năm- em ba tôi từ Qui nhơn về đột xuất. Đang là kì nghĩ hè, cô thuyết phuc, dỗ dành tôi theo cô vào Qui nhơn chơi. Cô hứa chỉ đi có mấy tháng hè thôi. Cô còn hứa sẽ cho tôi được đi bằng máy bay. Cái máy bay hàng ngày vẫn bay ngang qua xóm nhà chúng tôi, nhìn lên chỉ thấy bên dưới cái bụng nó trắng hếu.

Chị Thức con bà Minh hàng xóm gọi tôi ra góc riêng nói: đừng đi. Cô Năm bắt em đi QN sẽ giam luôn trong đó, không được  về. Cô tôi nghe được bảo: con nít. Biết gì! Tôi chịu đi  theo cô có lẽ là do mẹ tôi bảo nên đi chơi cho biết.

Hết kì nghỉ hè, tôi mới biết cô đã nộp đơn xin học Lớp 3 ở trường Tiểu học Phan Đình Phùng trên dường Nguyễn Thái Học.- Qui nhơn. Tôi đã khóc đến khản cổ đến cạn nước mắt. Máu cam chảy ướt hết cả vạt áo. Cô tôi cũng khóc. Cô bảo: nằm mơ thấy hồn ba tôi về gọi nhờ đem cháu đi nuôi dạy. Nếu không nó sẽ chết trôi ngoài biển... Nên cô đành phải làm vậy.

Cô Năm tôi năm đó mới ngoài hai mươi tuổi cô đẹp người, nền nã và chỉn chu. Điều quan trong là cô rất thương tôi.

Cô Năm tôi ở cùng nhà người chị con bà dì thứ 4 ( bà nội tôi thứ 8) là cô Chung. Cả hai cô cùng làm ở  Cơ quan Anh quốc Bảo Trợ Nhi Đồng-Qui Nhơn. Hai cô tôi  đều là những người thầy  thuốc đáng kính.Con trai duy nhất của cô Chung là anh Duy nhỏ hơn tôi mấy tuổi. Nhà còn có cô Sáu và anh Giàu - con nuôi cô Chung. Và chị người làm tên Hiểu.

Cô Chung đón tôi vào nhà cô. Một gia đình có học thức được người xung quanh kính trọng. Nhà cô tôi số 21Cư Xá Kiến Ốc Cục trên đường Nguyễn Thái Học. Vì  anh Duy con cô còn nhỏ, nên công cuộc giáo dục công dân nhỏ của mọi người trong gia đình từ cô Chung cho đến chị Hiểu - người giúp việc, đều tập trung vào tôi. Con bé học trò lớp 3 Trường Phan Đình Phùng. (Thầy giáo dạy chúng tôi năm ấy là thầy Mua) Thầy Mua dạy nhiệt tình nhưng tính thầy trầm. Không biết cô tôi quen biết thế nào mà thầy Mua chừng cũng coi tôi như con. Nhờ vậy sự học của tôi cũng nhanh chóng tiến bộ.

Tháng thứ nhất ở lớp 3c tôi xếp  vị thứ 43. Tháng tiếp theo vượt lên thứ 3 và từ đó đến cuối năm chỉ từ thứ2 đến năm. Nhưng cũng chưa lần nào được đứng nhất. Tổng kết lớp 3 tôi ở vị trí thứ 3- Được nhận phần thưởng. Các cô quyết định cho tôi về Đà Nẵng thăm bà nội, thăm mẹ và các em. Các cô tôi nghĩ: tôi đã được nuôi dạy trong môi trường tốt. được thầy thương bạn quí. Đã có những cô cậu bạn nhỏ quấn quýt bên tôi.
Nhưng  3 tháng hè ở nhà với mẹ với em, tôi quyến luyến không chiụ trở lại trường. Mẹ tôi thương con không nỡ ép. Cô tôi đành nhượng bộ. Tôi lại học lớp 4 ở một ngôi trường khác gần cây da cháy, nay thuộc quận Thanh Khê...

Nhưng cũng chỉ được một học kì. Cô Năm tôi lại về, lần này người lớn thì thầm(...) rồi quyết định Cô dẫn tôi vào lại Qui nhơn. Tôi lại vào trường Phan Đình Phùng. Lớp cũ kín chỗ, tôi được xếp vào lớp của thầy Võ Văn Ba. Thầy Ba dậy tốt và vô cùng nghiêm khắc. Cả với các con và với học trò. Sau này  khi trưởng thành tôi mới hiểu, tôi đã ảnh hưởng rất nhiều từ lòng nhiệt tình cũng như tính nghiêm khắc của thầy Ba. Tôi vừa kính phục vừa sợ thầy. Có lẽ do vậy mà việc học tiến bộ nhanh, đã  vươn lên vị thứ đầu lớp.Các cô tôi bằng lòng lắm. (còn nữa)